İstanbul’da 110 yıllık elektrikli tramvaylar hala toplu ulaşımı taşıyor

İstanbul'da ilk kez 20 Şubat 1914 tarihinde Karaköy- Ortaköy hattında çalışmaya başlayan elektrikli tramvaylar, 110 yıllık geçmişiyle toplu ulaşım yükünü taşımayı sürdürüyor.

Kentte raylı sistem serüveni, o dönemlerde 1 milyona yaklaşan nüfus yoğunluğu ve toplu ulaşım ihtiyacı nedeniyle Osmanlı Padişahı Abdülaziz'in izni ve imtiyazıyla 30 Ağustos 1869 tarihinde "Dersaadet Tramvay Şirketi"nin kurulmasıyla başladı.

Bu, aynı zamanda kentteki ulaşımın ilk işletmecisi olan İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmelerinin (İETT) kurulduğu tarih olarak da kabul ediliyor.

Şehirde atlı tramvayların kullanılması için daha rahat ray döşenmesi amacıyla Tophane- Beşiktaş güzergahındaki Arnavut kaldırım taşları kaldırıldı. Yerlerine parke taşlarıyla beraber raylar konuldu.

Atlı tramvay, deneme seferlerinin ardından Tophane Meydanı'nda 31 Temmuz 1871'deki açılışla Azatkapı-Beşiktaş arasında hizmet vermeye başladı.

Halkın yoğun talep göstermesi sebebiyle Eminönü-Sirkeci-Beyazıt-Aksaray ile Aksaray- Yedikule arasında da yeni hatlar kuruldu.

Hızla yaygınlaştırılan hatlarda 430 at ve 45 tramvayla toplu ulaşım hizmeti verildi.

Balkan Savaşı'nın 1912 yılında başlamasıyla atlı tramvay hizmeti veren şirketin bütün atları, devlet tarafından satın alınıp ordu hizmetinde kullanıldı.

Kısa bir aranın ardından 1913 yılında Silahtarağa'da elektrik fabrikasının kurulması üzerine elektrikli tramvaylara geçiş süreci başladı.

Kentte 11 Şubat 1914'de tramvaylara ilk elektrik verilirken 20 Şubat 1914 tarihinde ise Karaköy Meydanı'nda İstanbul Şehremini Vekili (Günümüzde İBB Başkanvekili) Bedri Bey'in açılışını yaptığı törenle elektrikli tramvay Karaköy-Ortaköy hattında ilk seferini yaptı.

İstanbul'da toplu ulaşımda dönüm noktası olan elektrikli tramvay, daha sonra Galata Köprüsü'nden geçti.

Süreç içerisinde, Üsküdar- Kısıklı, Bağlarbaşı- Haydarpaşa, Üsküdar-Haydarpaşa, Fenerbahçe-Bostancı- Moda hattı, Fatih- Edirnekapı ile Bağlarbaşı- Karacaahmet tramvay hatları kuruldu.

Elektrikli tramvayların, özellikle 1930'dan itibaren kentte toplu ulaşım için taksilerin, otobüslerin ve dolmuşların kullanılmaya başlamasıyla, hızlı gitmediği ve trafiği aksattığı yönündeki gerekçeler öne sürüldü. Bu nedenle Avrupa Yakası'nda 12 Ağustos 1961, Anadolu Yakası'nda ise 3 Ekim 1966 tarihinde son seferini yaptı.

Bırakılan son iki hat Üsküdar- Kadıköy ile Kadıköy- Hasanpaşa seferleri de 14 Kasım 1966'da kaldırıldı.

24 yıllık aradan sonra elektrikli tramvaya dönüş

Daha sonra 1966 yılı öncesi işletmede hizmet veren tramvay araçlarından kullanılabilir durumda olan üçü yenilenip 24 yıllık aradan sonra "Nostaljik Tramvay" adıyla 29 Ocak 1990'da Taksim-Tünel güzergahında yolcu taşımaya başladı.

T1 Kabataş- Bağcılar Tramvay Hattı'nda Aksaray-Beyazıt 13 Haziran 1992, Sirkeci-Beyazıt 10 Temmuz 1992, Aksaray-Topkapı 29 Aralık 1992, Topkapı- Zeytinburnu kısmı 10 Mart 1994, Sirkeci-Eminönü kısmı 20 Nisan 1996, Eminönü-Fındıklı kısmı 30 Ocak 2005, Fındıklı-Kabataş kısmı 29 Haziran 2006, T2 hattı olarak Zeytinburnu-Bağcılar kısmı 16 Eylül 2006'da hizmet vermeye başladı. T1 ve T2 hattı da 3 Şubat 2011'de birleşti.

İstanbul'da günümüzde Kabataş-Bağcılar başta olmak üzere T3 Kadıköy-Moda Tramvay Hattı, T4 Topkapı-Mescid-i Selam Tramvay Hattı ve T5 Eminönü-Alibeyköy Tramvay Hattı İstanbullulara hizmet veriyor.

Elektrikli tramvaylar, bugün raydan çıkma, arıza, sefer iptalleri ve yoğunluk şikayetleriyle de zaman zaman gündeme geliyor.

Elektrikli tramvay haricinde raylı sistem olarak 10 metro hattı ile Karaköy- Beyoğlu Tarihi Tünel Füniküler Hattı dahil olmak üzere 3 füniküler hattı daha kente hizmet veriyor.